Wiele osób żyje w trwałych, nieformalnych związkach, które nie są potwierdzone aktem małżeństwa. Choć takie relacje mogą być równie głębokie i zobowiązujące jak małżeństwo, niestety polskie prawo spadkowe nie traktuje ich na równi. Śmierć jednego z partnerów w nieformalnym związku może prowadzić do wielu trudnych sytuacji – zarówno emocjonalnych, jak i prawnych. Czy partner bez ślubu ma prawo do spadku? Co z mieszkaniem, wspólnym majątkiem, oszczędnościami? W niniejszym artykule wyjaśniamy, jak wygląda dziedziczenie po zmarłym partnerze w świetle obowiązujących przepisów oraz jakie możliwości prawne ma osoba pozostająca w nieformalnym związku.
Brak dziedziczenia ustawowego w związku nieformalnym
Zgodnie z polskim prawem cywilnym, partnerzy pozostający w związku nieformalnym nie dziedziczą po sobie z mocy ustawy. Oznacza to, że jeśli partnerzy nie byli małżeństwem, a jeden z nich zmarł bez sporządzenia testamentu, drugi nie będzie uwzględniony w kręgu spadkobierców ustawowych. Spadek przypadnie wówczas najbliższej rodzinie zmarłego: dzieciom, rodzicom, rodzeństwu lub dalszym krewnym, zależnie od sytuacji rodzinnej.
Testament – sposób na zabezpieczenie partnera
Skutecznym sposobem, by partnerzy niebędący małżeństwem mogli dziedziczyć po sobie, jest sporządzenie testamentu. W testamencie można wskazać dowolną osobę jako spadkobiercę – także partnera z nieformalnego związku. Taki dokument powinien być sporządzony w sposób ważny, najlepiej w formie testamentu notarialnego, co zwiększa jego wiarygodność i ułatwia późniejsze postępowanie spadkowe.
Wspólny majątek a brak wspólności majątkowej
W przypadku związku nieformalnego nie ma mowy o wspólności majątkowej, jaka obowiązuje małżonków. Nawet jeśli partnerzy przez lata wspólnie zgromadzili majątek, formalnie należy on do tej osoby, na którą został zarejestrowany. Sam fakt wspólnego zamieszkania czy prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego nie wystarcza, by uznać, że partner ma prawa do części majątku po śmierci drugiej osoby.
Dziedziczenie mieszkania i eksmisja partnera
Częstym problemem jest sytuacja, w której partnerzy wspólnie mieszkają w lokalu należącym formalnie do jednego z nich. Po śmierci właściciela mieszkania, jeśli nie pozostawił testamentu, drugi partner może zostać zmuszony do jego opuszczenia przez spadkobierców ustawowych. Brak uregulowania tej kwestii zawczasu może prowadzić do tragicznych skutków – nawet wieloletni partner może znaleźć się bez dachu nad głową.
Prawo do zachowku dla rodziny zmarłego
Warto pamiętać, że nawet jeśli zmarły pozostawił testament, w którym cały majątek zapisał swojemu partnerowi, najbliżsi krewni (dzieci, małżonek, rodzice) mają prawo ubiegać się o tzw. zachowek. To ustawowa część spadku, którą przysługuje uprawnionym, nawet jeśli nie zostali ujęci w testamencie. Partner z nieformalnego związku powinien mieć tego świadomość i odpowiednio zaplanować kwestie spadkowe, np. poprzez darowizny, zapisy windykacyjne czy ustanowienie użytkowania.
Jak zabezpieczyć partnera na przyszłość?
Choć prawo nie daje partnerom nieformalnym takich samych praw jak małżonkom, istnieją sposoby na zwiększenie bezpieczeństwa życiowego w przypadku śmierci jednego z nich. Należą do nich:
- sporządzenie testamentu (najlepiej notarialnego),
- zawieranie umów cywilnych (np. współwłasności majątku),
- darowizny,
- ustanowienie użytkowania dożywotniego,
- przepisanie majątku za życia.
Każda z tych form ma swoje konsekwencje prawne i podatkowe, dlatego warto skonsultować się z kancelarią specjalizującą się w prawie spadkowym.
Związki nieformalne, mimo swojej powszechności, nadal pozostają na marginesie regulacji prawa spadkowego w Polsce. Osoby żyjące bez ślubu muszą same zadbać o zabezpieczenie swojej sytuacji na wypadek śmierci partnera. Odpowiednio sporządzony testament czy pomoc prawnika mogą uchronić przed niepotrzebnym stresem, utratą dorobku życia i trudnymi konfliktami z rodziną zmarłego.
Jeśli jesteś w związku nieformalnym i chcesz zadbać o przyszłość swoją i swojego partnera, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią – pomożemy dobrać najkorzystniejsze rozwiązania prawne i uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek.
