Rozwód formalnie kończy małżeństwo, ale czy oznacza to również, że małżonek traci wszelkie prawa do dziedziczenia po swoim byłym partnerze? Temat ten może wzbudzać wiele pytań, zwłaszcza w kontekście zachowku, który zabezpiecza interesy najbliższych osób w przypadku dziedziczenia ustawowego. Przyjrzyjmy się zatem, czy po rozwodzie istnieje możliwość, by były małżonek ubiegał się o część spadku oraz jakie okoliczności mogą wpływać na taką sytuację.
Warto zrozumieć, jak prawo reguluje tę kwestię, aby uniknąć nieporozumień i nieoczekiwanych sporów o majątek po rozwodzie.
Pokrótce o zachowku…
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, której celem jest zabezpieczenie interesów najbliższej rodziny zmarłego, w sytuacji gdy został on pominięty w testamencie lub otrzymał niewielką część spadku. Osoby uprawnione do zachowku mają prawo domagać się od spadkobierców wypłaty określonej kwoty pieniężnej, odpowiadającej ich udziałowi w spadku.
Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego, do zachowku uprawnieni są zstępni (dzieci, wnuki), małżonek oraz – w przypadku braku zstępnych – rodzice zmarłego. Kwota zachowku zwykle wynosi połowę wartości tego, co dana osoba odziedziczyłaby na drodze dziedziczenia ustawowego. W niektórych przypadkach, np. gdy osoba uprawniona jest niezdolna do pracy, kwota ta może wynosić ⅔ udziału ustawowego.
Czy były małżonek ma prawo do zachowku?
Z chwilą prawomocnego orzeczenia rozwodu, małżeństwo zostaje rozwiązane, co oznacza, że między byłymi małżonkami ustaje więź prawna w tym także prawo do dziedziczenia ustawowego. Oznacza to, że w przypadku śmierci jednego z eks-małżonków, były współmałżonek nie dziedziczy już po zmarłym na mocy ustawy, a tym samym nie ma prawa do zachowku. Zachowek przysługuje wyłącznie osobom, które w momencie śmierci spadkodawcy miały z nim więzi rodzinne, uznawane przez prawo za podstawę do dziedziczenia.
Wyjątek: testament
Jednakże, jeśli spadkodawca w testamencie wyraźnie zapisał majątek na rzecz byłego małżonka, to taki zapis będzie skuteczny. Były małżonek może wówczas odziedziczyć majątek na podstawie testamentu. Warto jednak zauważyć, że w tej sytuacji osoby uprawnione do zachowku, takie jak dzieci zmarłego, mogą domagać się od byłego małżonka zapłaty zachowku, jeżeli ich udział w spadku został pominięty lub znacznie ograniczony.
Zobowiązania alimentacyjne a dziedziczenie
Czasem po rozwodzie jeden z małżonków zobowiązany jest do płacenia alimentów na rzecz drugiego, na przykład gdy ten znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Pojawia się wówczas pytanie, czy w przypadku śmierci osoby zobowiązanej do alimentów, były małżonek może żądać zabezpieczenia swoich roszczeń z majątku zmarłego?
Prawo przewiduje, że w niektórych przypadkach były małżonek może ubiegać się o zaspokojenie swoich potrzeb z masy spadkowej, ale nie jest to tożsame z prawem do zachowku czy dziedziczenia. Aby doszło do takiej sytuacji, muszą być spełnione dodatkowe przesłanki, a były małżonek nie staje się automatycznie spadkobiercą.
