Prawo spadkowe w Polsce jest regulowane w sposób szczegółowy, a jednym z kluczowych pojęć, które warto poznać, jest zachowek. Zachowek ma na celu ochronę najbliższych krewnych zmarłego, którzy zostali pominięci w testamencie lub nie otrzymali należnego im udziału w spadku. W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest zachowek, kto ma do niego prawo, w jaki sposób można go dochodzić i co warto wiedzieć w 2025 roku.
Czym jest zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która zapewnia najbliższym członkom rodziny spadkodawcy (zmarłego) udział w spadku, nawet jeśli zostali oni pominięci w testamencie. Jest to forma rekompensaty finansowej, której wysokość ustalana jest zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.
Warto zapamiętać: zachowek dotyczy wyłącznie osób uprawnionych i nie przyznaje im prawa do konkretnych przedmiotów wchodzących w skład masy spadkowej, a jedynie do określonej sumy pieniężnej.
Kto ma prawo do zachowku?
Do zachowku uprawnione są osoby najbliższe spadkodawcy, jeśli nie zostały one uwzględnione w testamencie. Zgodnie z polskim prawem, do kręgu uprawnionych należą:
- Zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
- Małżonek zmarłego,
- Rodzice zmarłego (jeżeli zmarły nie miał dzieci).
Uwaga: Rodzeństwo spadkodawcy, dalsi krewni czy partnerzy życiowi (jeżeli nie zawarto związku małżeńskiego) nie są uprawnieni do zachowku.
Wysokość zachowku – jak go obliczyć?
Wysokość zachowku zależy od dwóch głównych czynników:
- Udziału spadkowego, jaki przypadłby uprawnionemu, gdyby nie sporządzono testamentu.
- Ustawowego poziomu zachowku:
- 1/2 wartości udziału spadkowego, jeśli uprawniony jest pełnoletni i zdolny do pracy,
- 2/3 wartości udziału spadkowego, jeśli uprawniony jest małoletni lub niezdolny do pracy.
Przykład: Jeżeli zmarły pozostawił testament, w którym cały majątek przekazał osobie trzeciej, jego dzieci, które zostały pominięte, mogą domagać się od tej osoby równowartości przysługującego im zachowku.
Jak dochodzić zachowku?
W przypadku pominięcia w testamencie lub niewystarczającego udziału w spadku, uprawniony do zachowku może:
- Skierować roszczenie do spadkobierców ustawowych lub testamentowych.
- Jeśli rozmowy polubowne nie przyniosą efektu, uprawniony ma prawo wnieść sprawę do sądu.
Ważne: Roszczenie o zachowek przedawnia się po pięciu latach od ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku. Po upływie tego terminu dochodzenie zachowku staje się niemożliwe.
Czy zachowek można wyłączyć?
Spadkodawca może ograniczyć prawo do zachowku w niektórych przypadkach, np. poprzez wydziedziczenie. Wydziedziczenie musi być jednak wyraźnie wskazane w testamencie i uzasadnione (np. rażące zaniedbywanie obowiązków rodzinnych przez uprawnionego). Ważne jest, aby wydziedziczenie było zgodne z prawem – w przeciwnym razie uprawniony nadal będzie mógł dochodzić swojego zachowku.
Prawo do zachowku jest jednym z fundamentów polskiego prawa spadkowego, które ma na celu ochronę najbliższych członków rodziny przed całkowitym pominięciem w spadku. Jeśli jesteś osobą uprawnioną, pamiętaj o przysługujących Ci prawach i możliwościach dochodzenia swoich roszczeń. Jeżeli natomiast jesteś spadkobiercą testamentowym, który może być zobowiązany do zapłaty zachowku, warto znać zasady ustalania jego wysokości oraz terminów.
W przypadku wątpliwości lub sporów związanych z zachowkiem, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego prawnika, który pomoże w rozwiązaniu sprawy zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
