W testamentach pisanych często spotyka się sytuację, gdy spadkodawca dokładnie określa, jakie elementy swojego majątku pragnie przekazać poszczególnym osobom. Chociaż wydaje się to logicznym i intuicyjnym podejściem, polskie prawo ma pewne ograniczenia w tym zakresie.
Ograniczenia w Rozrządzeniach Testamentowych
W naszym systemie prawnym testament posiada pewne ograniczenia. Mimo iż można w nim wskazać osoby, które mają odziedziczyć majątek, nie zawsze można dokładnie określić, która rzecz trafi do konkretnego spadkobiercy.
Dlatego też w praktyce korzysta się z zapisów i poleceń, które pozwalają na dokładniejsze rozrządzenie majątkiem. Ważne jest jednak, aby były one zawarte w prawidłowo sporządzonym testamencie.
Zapis Zwykły a windykacyjny
W prawie spadkowym zapisy odgrywają ważną rolę w kontekście dysponowania majątkiem spadkodawcy. Wyróżniamy dwa główne rodzaje zapisów: zwykły i windykacyjny.
Zapis Zwykły to rodzaj rozrządzenia, w którym spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę uniwersalnego (czyli tego, który dziedziczy całość lub część majątku) do spełnienia świadczenia na rzecz osoby trzeciej (czyli zapisobiercy).
Zapisobierca nie nabywa wtedy bezpośredniego prawa do konkretnego składnika majątku spadkodawcy. Natomiast nabywa roszczenie wobec spadkobiercy uniwersalnego o spełnienie określonego świadczenia.
Zapis Windykacyjny pozwala spadkodawcy przypisać konkretny składnik majątkowy bezpośrednio określonej osobie, która staje się zapisobiercą.
Zapisobierca windykacyjny zatem nabywa bezpośrednie prawo własności do wskazanego składnika majątkowego. W praktyce oznacza to, że dany składnik majątku jest “wydzielany” z masy spadkowej i przechodzi na własność zapisobiercy.
Obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania
Zgodnie z art. 893 Kodeksu cywilnego, spadkodawca ma prawo nałożyć na spadkobiercę obowiązek konkretnego działania lub zaniechania, nie wyznaczając jednocześnie konkretnego wierzyciela tego obowiązku.
Polecenia zawarte w testamencie mogą dotyczyć interesu konkretnej osoby, grupy, zbiorowości, a nawet samego spadkodawcy. Przykładem może być polecenie przekazania określonej sumy pieniędzy na cele charytatywne lub ufundowanie nagrobka.
Obowiązek wynikający z takiego polecenia pojawia się w momencie otwarcia spadku. Jednakże zapisobierca może wstrzymać się z jego wykonaniem do chwili, gdy otrzyma przedmiot zapisu. Polecenia, które są niemożliwe do wykonania lub są sprzeczne z prawem, uznawane są za nieważne.
W przypadku niezrealizowania polecenia, spadkobiercy, wykonawca testamentu, a nawet organ państwowy mogą wystąpić z żądaniem jego realizacji. Spadkodawca może dodatkowo postanowić w testamencie, że niewykonanie polecenia skutkować będzie utratą prawa do spadku przez zapisobiercę.
